Mag ik eigenlijk wel over kleur schrijven? Alleen al de woorden ‘wit’ en ‘blank’ zijn beladen. Volgens het Stijlboek van de Volkskrant is het ‘wit’ en vervolgens maakt alleen al die aanduiding me verdacht in rechtse kringen. Belangrijker, als ik wit zou zijn, zijn andere mensen dan gelijk zwart? Toen ik dat tegen mijn kleinzoon zei sprak hij me bestraffend toe: ‘Ik ben lichtbruin!’ De introductie van wit en zwart als huidskleuren roept vooral vragen op.

Gevalletje MeToo?

Toen hij leraar was op een middelbare school had hij in een toneelstuk het personage Aladdin gespeeld en had zijn gezicht zwart geschminkt.  Veel later maakte Trudeau als premier van Canada zijn excuses. Ik schrok: MeToo. In de tijd dat ik leraar was luisterden we met enkele collega’s een culturele schoolavond op met een optreden als de Four Tops. Onze performance was een groot succes. Net als de afterparty,  ik had geen zin meer om me op school af te schminken en spoedde mij in de nacht naar huis. Mijn nietsvermoedende vrouw zag opeens een neger in een blauwzwart pak de woonkamer binnen stormen en schrok zich het apelazarus.

Kleur is springstof geworden.  In de Verenigde Staten was er een traditie dat blanken steevast onnozele en zogenaamd grappige negers speelden en zich daarom zwart schminkten.  Dat zwarte mensen enkel als onnozelaars werden neergezet werd bekend onder de term Black Face. Daarom begreep ik de excuses van Trudeau niet helemaal, zijn optreden als Aladdin viel toch niet onder die noemer? Misschien een teken aan de wand dat het politieke klimaat geen ruimte meer biedt voor nuances? Of kwamen zijn excuses misschien voort uit politieke berekening?

Extremisten in de familie

Een tijdje geleden verliet ik een verjaardagsfeestje van een familielid. Ik werd uitgeleide gedaan door de broer van de toenmalige vriend van mijn dochter. We kennen elkaar niet heel goed, ik vermoed dat hij mij zag als een man met bedaagde opvattingen. Het gesprekje bij de deur (de datum 5 december was in zicht) komt op Zwarte Piet. Ik liet unverfroren vallen dat ik aanhanger ben van Kick Out Zwarte Piet. Het was alsof ik hem een keiharde linkse directe op zijn gezicht plaatste. Hoe kan dat nou! Traditie! Kinderfeestje! Is niet slecht bedoeld!

Ik liet hem achter met een verbijsterende ervaring dat de extremisten zelfs zijn familie waren binnengedrongen…

Bleke burelen

De bewustwording van de lange geschiedenis van onderdrukking, uitbuiting en segregatie heeft tot scherpe wendingen gezorgd in het denken van zwarte leiders in de Verenigde Staten. Het leidde tot de opkomst van identiteitspolitiek: het idee dat er een rechtstreekse lijn loopt tussen je identiteit, in dit geval die van zwarte mensen in de VS, en je politieke overtuigingen. Dit gedachtengoed heeft er een grote vlucht genomen en is van daaruit naar ons land overgewaaid. Gloria Wekker [2] is de verkondiger van de boodschap: ons land is helemaal niet tolerant, in werkelijkheid is de samenleving doordrenkt van structureel racisme: organisaties weren, bedoeld of onbedoeld, allochtone mensen, kijk maar naar directies (‘bleke burelen’) bij politie, leger, kranten, universiteiten en noem maar op: white rules.  

Witte Nederlanders zien dat niet, die zijn kleurenblind, de witte mens is zich niet bewust van zijn bevoorrechte positie. Volgens Wekker vindt het denken en het gedrag van Nederlanders zijn oorsprong in ons imperialistische verleden. Weliswaar ligt dat al lang achter ons maar zo is de stelling, dat imperialisme van toen beïnvloedt, onbewust, nog steeds ons denken en handelen [3]. Trouwens, dat zou ook gelden voor de afstammelingen van de slaven, de commanderende wijze van spreken en gewelddadig taalgebruik tegen kinderen zou te maken hebben met die koloniale erfenis [4].