‘Hebt u ook een hersenziekte?’
Bericht vanuit de Odensehuiskamer Voorschoten
Terwijl ik mijn notities aan het ordenen ben komt zij naar me toe en vraagt op een bijna opgewekte toon: “Hebt u ook een hersenziekte?” De vraag overrompelt me, ik murmel een vaag antwoord dat ik denk dat dat niet het geval is. Want ja wat weet je er nu eigenlijk van wat er zich allemaal in je hersenen afspeelt? Ik heb het idee dat het in de dagelijkse praktijk nog redelijk naar behoren functioneert maar als je een ding leert van de Odensehuiskamer Voorschoten is het dat de grens tussen gezond en minder gezond niet alleen vaag maar ook uiterst fragiel is.
Het is een huiskamer voor mensen met beginnende geheugenproblemen, hij biedt de bezoekers de ruimte om met andere gasten te praten, te lunchen en activiteiten te ondernemen. Gastvrijheid staat centraal: iedereen is welkom, je komt wanneer je er behoefte aan hebt, een indicatie of diagnose is niet nodig, je bent vrij om wel of niet deel te nemen aan activiteiten en je bent vrij te vertrekken op jouw moment.
Odense
Het idee voor een ontmoetingsplaats voor mensen met beginnende geheugenproblemen ontstond in Denemarken in 2001. Vanaf 2009 zijn er ook in Nederland Odensehuiskamers gekomen, Voorschoten heeft zich eind 2018 bij dit rijtje gevoegd. Deze huiskamer is op drie dagen in de week geopend. De tijdelijke sluiting vanwege de coronacrisis is een hard gelag, de vaste bezoekers zijn gehecht aan het ritme van hun periodieke bezoek aan de huiskamer. Dat het zo gewenste uitstapje naar de huiskamer nu onmogelijk is komt hard aan bij deelnemers die toch al kampen met een kleiner wordende wereld. En bovendien geven deze bezigheden ook wat noodzakelijke rust en ontspanning voor hun mantelzorgers. Het is net als in het vliegtuig en in het ziekenhuis: wie voor een ander wil zorgen moet eerst goed voor zichzelf zorgen. De coronasluiting komt voor kwetsbare mensen extra hard aan.
Voorschoten
In het tijdperk Voor Corona ging ik op bezoek. De huiskamer bevindt zich op de begane grond in een modern complex met appartementen. De huiskamer is riant, er is plaats voor drie grote tafels waaraan koffiegedronken kan worden en waaraan gewerkt kan worden. Er is een open verbinding met een goed geoutilleerde keuken waar vrijwilligers in- en uitlopen om hun gasten van dienst te zijn. En daarnaast is er ook een gedeelte waar je je terug kunt trekken om een spelletje te doen of wat te lezen. In de kast bijvoorbeeld Mens erger je niet, Ik hou van Holland, Baantjer en natuurlijk veel over Voorschoten (Voorschoten in al haar facetten).
De dag start met koffiedrinken. Er zijn zo’n tien gasten, de meesten komen hier vaker. De conversatie heeft van tijd tot tijd een impuls nodig, gelukkig is er altijd het weer (‘Het regent weer’ en ‘Ik geloof dat het weer gestopt is’) waar we op terug kunnen vallen. De bezoekers reageren graag maar zijn beschroomd of onzeker om vragen te stellen. Mijn introductie (‘hij komt verhalen schrijven over de huiskamer’) is een welkome prikkel voor het gesprek, de reacties zijn terughoudend en kritisch, ‘zo zo’ en ‘waar verschijnen die stukkies dan’, ze zien de nieuwswaarde van de stukjes laten we zeggen nog niet helemaal.
Flow
Op maandag is er de populaire schilderclub. De deelnemers verzamelen zich aan grote werktafels en werken onder toeziend oog van kunstzinnige vrijwilligers aan hun kunstwerken. Alle deelnemers hebben behoefte aan concrete voorbeelden waarbij zij ook de kleuren zo precies mogelijk na proberen te bootsen. Buiten de lijntjes kleuren is er hier niet bij. Dat is niet zo vreemd. Dementie is een geleidelijk proces waarbij je voortdurend gedwongen wordt om afscheid te nemen van dingen die je gewoon was te doen in je leven, dingen waar je aan gehecht was. Een soort doorlopend rouwproces. Het maakt dat je je grip op je bestaan langzaamaan stukje bij beetje verliest en als dat (nog) niet het geval is er altijd de angst dat dat staat te gebeuren. Het zorgt daardoor voor onzekerheid, voor angst hoe het in de toekomst gaat en ook voor angst om fouten te maken. Daarom is het kleuren en schilderen een fijne activiteit, je kunt je ogen en handen aan het werk zetten, je denken voor een groot deel op ‘stil’, al schilderend kom je in een bijna tijdloze flow.
Dementie gaat vaak hand in hand met onzekerheid, hoe gaat het in de nabije toekomst worden, kan ik dan nog wel op mijn vertrouwde stek blijven wonen met mijn partner? Het maakt ook dat zij niet graag het achterste van hun tong laten zien. Wat dat betreft was de bezoeker die naar mijn mogelijke hersenziekte informeerde, goed bezig, zij ziet haar kwaal onder ogen en heeft de kracht om alles te ondernemen om scherp te blijven. Zo wordt de huiskamer ook een inspiratiebron voor kracht.