Monddood

Slot Loevestein is in schoolvakanties een trekpleister voor jonge gezinnen, kinderen kunnen naar hartenlust spelen met een kanon, een boogbrugconstructie maken zonder hulpmiddelen, de juiste ingrediënten mixen voor  knalwerk maar ook steltlopen. Een geweldige speelplek dus. Dat was vroeger wel anders. Het kasteel was, zeg vierhonderd jaar geleden, een strafgevangenis van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, de voorloper van wat we nu Nederland noemen. 

Loevestein is beroemd geworden vanwege de gevangenschap van Hugo de Groot, beter gezegd: door zijn ontsnapping; zijn vrouw bedacht de beroemd geworden list met de boekenkist waardoor hij kon ontsnappen.

Hugo de Groot was wetenschapper en schrijver. Hij was republikein en pleitbezorger van tolerantie en vrijheid van meningsuiting. In die tijd een gevaarlijke positie. De kerk had het in de republiek voor het zeggen maar de religieuze leiders waren hopeloos verdeeld. Er was een diepgaand godsdienstconflict tussen de rekkelijken en de preciezen, de inzet van de strijd ging over de uitverkiezing van de mens tot toetreding tot de hemel.

Had God die uitverkiezing al voor de geboorte van de mens al vastgelegd (de mening van de preciezen) of was er sprake van een menselijke wil en was het menselijk geloof voorwaarde voor de uitverkiezing. Bij deze laatste opvatting kon je als mens door goed gedrag flink wat bonuspunten verdienen.

Legeraanvoerder Maurits (voorvader van Willem-Alexander) koos voor de preciezen, hij had, zei hij zelf, geen verstand van godsdienst maar maakte gebruik van het conflict door de macht te grijpen. Kopstukken van de rekkelijken werden gevangen gezet of zelfs onthoofd.

Terug naar onze tijd. Nog altijd worden mensen vanwege hun mening gevangen gezet. De Russische advocaat en politiek activist Aleksej Navalny groeide met zijn kritiek op de Russische overheid uit tot de belangrijkste vertegenwoordiger van de oppositie tegen Poetin. Na in 2020 al ternauwernood vergiftiging met zenuwgif novitsjok overleefd te hebben - vermoedelijk het werk van de Russische veiligheidsdienst - werd hij in 2021 na terugkeer van zijn medische behandeling (in Duitsland) in Rusland gearresteerd en gevangen gezet. Sinds juni 2022 verblijft hij onder erbarmelijke omstandigheden in strafkolonie IK-6.

Tijdens de recente tentoonstelling Monddood was er op het buitenterrein van Loevestein de isoleercel ShIZO,  een afkorting van het Russische htrafnoy izolyator, geplaatst. Het is een replica van de isoleercel waarin Aleksej Navalny drie maanden lang opgesloten werd. De ruimte is slechts ingericht met een wasbak, krukje, opklapbed en hurktoilet. Aan de muur hangen drie A4-tjes met het dagprogramma dat begint om 5 uur en eindigt om 21 uur. Aan welke uitputtende verhoren en andere kwellingen de Rus blootstaat blijft hierop onvermeld…